Ik trap een open deur is wanneer ik schrijf dat het Lam Gods van de gebroeders Van Eyck werelderfgoed is. In het zesde leerjaar kwam ik op schoolreis van het platteland naar het grote Gent met zijn kunst en kasteel en zo veel meer. We brachten toen ook een bezoek aan de Sint-Baafskathedraal en het Lam Gods en ik herinner me daarvan vooral dat we met veel in een kleine ruimte stonden en de gids aan de hand van enkele zwart-wit outprints uitleg gaf over de vele plantensoorten die op het werk te zien waren 😉

Intussen zijn we heel wat jaren verder (en wat het Lam Gods voor mij bij wijze van spreken niet veel meer dan de herinnering dat het ‘een heel belangrijk schilderij was en dat er eigenlijk heel veel op te zien was maar daar je dat als bezoeker eigenlijk nauwelijks kon zien).

In 2012 startte een lang traject van doorgedreven restauratiebehandeling die tot eind 2024 zal duren en ettelijke miljoenen zal kosten. De restauratie van het eerste deel van de panelen werd uitgevoerd in het Museum voor Schone Kunsten in Gent door het Koninklijk Instituut voor Kunstpatrimonium en kon deels live gevolgd worden door de bezoekers. Ideaal om de interesse voor het kunstwerk nieuw leven in te blazen. Als Gentenaar kan je het MSK sowieso gratis bezoeken op zondagvoormiddag en dan was het een kleine moeite om ook even halt te houden bij de speciaal in het museum ingerichte restauratieruimte. De oude verharde vernislagen en de overschilderingen werden minutieus verwijderd en brachten enkele verrassende onthullingen met zich mee (zoals de ogen en oren van het Lam die er origineel helemaal anders bleken uit te zien). Dankzij de restauratie is voor het eerst sinds de 16de eeuw de originele verflaag van Van Eyck terug te zien en die blijkt uiterst kleurrijk.

Intussen werd er ook werk gemaakt van een nieuw bezoekerscentrum in de Sint-Baafskathedraal. Er werden restauratiewerken uitgevoerd en een nieuwe ingang gebouwd. Het Lam Gods verhuisde van het MSK terug naar de kathedraal op de nieuwe plaats in de Sacramentskapel, achteraan. Oorspronkelijk, in 1432, werd het veelluik voor opgesteld in de Vijdkapel, genoemd naar Joos Vijd en Elisabeth Borluut, de Gentse opdrachtgevers van het werk. In 1986 verhuisde het van achteraan in de kathedraal naar de villakapel vooraan naast de ingang en nu terug dus achteraan op een prominente plek.

Vorig jaar volgden we hier thuis met veel interesse een driedelige reportage op Canvas over de geschiedenis en de restauratie van Het Lam Gods. Ik wilde dan ook zeker eens een kijkje gaan nemen in de Sint-Baafskathedraal wanneer het kunstwerk er terug hing en zo geschiedde 😉
Naast de ingang van de kathedraal staat er sinds 15 maart 2021 trouwens ook een voelmaquette in brons op schaal 1/150, zodat ook blinden en slechtzienden zich een beeld kunnen vormen van het imposante gebouw.

De aanblik van de kathedraal is ‘anders’ momenteel, de meeste stoelen zijn immers weggehaald door corona en daardoor is er letterlijk veel meer ruimte.
Mijn aandacht gaat naar OPUS, het kunstwerk van Wim Delvoye, waarmee de kunstenaar hulde wil brengen aan de architectuur van Vlaanderen. Het werk is meer dan 5m lang en weegt 240 kg. Het is gemaakt uit laser-gesneden roestvrij staal, waarin kleine en grote stukken met elkaar werden versmolten tot een spiraalvormige gotische toren. De Stad Gent kocht het werk OPUS en gaf het vanaf de inhuldiging eind augustus 2020 in langdurige bruikleen aan de kathedraal.

Aan de zijkant trekken de kaarsen bij een relikwie mijn aandacht. Maya snapt niet waarom mensen een stuk bot komen vereren, ik kan haar eigenlijk enkel maar bijtreden want ik heb dat ook nooit begrepen 😉

We volgen de pijltjes richting bezoekerscentrum in de crypte. We hebben bij onze tickets meteen een digitale rondleiding geboekt. Bij de inrichting van het bezoekerscentrum ging namelijk ook extra aandacht de beleving van de bezoekers. Zo kom je met behulp van augmented reality meer te weten over de geschiedenis van “Het Lam Gods” en de Sint-Baafskathedraal.

Een vriendelijke onthaalbediende stelt vast dat we de familietoer geboekt hebben, die blijkt echter specifiek voor jonge kinderen te zijn (de naamgeving wordt nog aangepast). Hij stelt ons gerust dat de andere modules, zelfs de  uitgebreide ‘Master of detail’, heel toegankelijk opgesteld zijn en die laatste vooral nog iets extra vertelt over wat er allemaal met Het Lam Gods gebeurde in de loop van de geschiedenis. We besluiten dan maar voor die versie te gaan, dat stukje extra lijkt ons minstens even boeiend.

We mogen doorlopen en krijgen elk een speciale bril opgezet (je kan ook kiezen voor een tablet trouwens). Het is heel even wennen, maar je kan gewoon door de bril heen kijken. Zodra je langs een sensor loopt, worden er hologrambeelden geactiveerd en start de audio. Je kan vrij rondlopen, pijlen geven de richting aan en voetjes suggereren waar je best kan gaan staan om alles goed te zien. Ook voor brildragers lukt dit vlot (enkel mijn haarknijper moest ik even uitdoen want die zat in de weg).

Naast het verhaal over de kathedraal en het meesterwerk van de broers Van Eyck kan je in de crypte ook een beperkt aantal bijzondere items zien zoals het oudste document van de Sint-Baafskathedraal, het negende eeuwse Evangelarium van de heilige Livinus, en de grafsteen van Hubert Van Eyck, die samen met zijn jongere broer Jan Van Eyck “Het Lam Gods” schilderde.

Je krijgt het verhaal van de kathedraal te horen en te zien, de verschillende versies van het gebouw tonen heel mooi hoe de oorspronkelijke parochiekerk groter en belangrijker werd. In tegenstelling tot een klassiek filmpje kan je hier letterlijk rond de virtuele maquette lopen en het gebouw langs alle kanten bekijken.
Persoonlijk vonden we het jammer dat er niet een kleine verwijzing gemaakt werd naar de oude muurschilderingen die er te zien waren, dat zou het bezoek nog vollediger maken.

Na de ontstaansgeschiedenis van het kunstwerk, een inkijk in het atelier en de mogelijkheid om met een pointer op je bril in te zoomen op enkele uitzonderlijke details van het schilderij, kregen wij nog enkele scenes extra gepresenteerd.
Het Lam Gods maakte de voorbije eeuwen een ongelofelijke reis en de verschillende panelen raakten verspreid. Zo namen de Franse revolutionairen het mee naar Parijs in 1794 en belandde het in de 19e eeuw in Berlijn. Pas in 1920 werden de 18 panelen herenigd in Gent. Tijdens de Eerste Wereldoorlog werd het ingemetseld in een huis om het te verbergen, tijdens de Tweede Wereldoorlog werd het door de nazi’s meegenomen en liet Hitler het samen met een massa andere kunstschatten verbergen in een zoutmijn in Oostenrijk waar het bijna opgeblazen werd. En dan is er natuurlijk ook nog de legendarisch diefstal van 2 panelen in 1934 waarvan er eentje, de rechtvaardige rechters, tot op vandaag nog niet werd teruggevonden.
Het volledig verhaal lees je op: https://visit.gent.be/nl/de-avonturen-van-het-lam-gods

Na de rondleiding in de crypte gaven we onze brillen terug en konden we verder doorlopen naar het meesterwerk zelf. Hiervoor liepen we door een nieuwe, moderne aanbouw van trappen en lift in glas, beton en koper, die je vanuit de crypte 2 niveaus hoger brengt. Op zich ook een knap staaltje architectuur vonden wij.

We keken ook nog even naar enkele moderne glasramen in de kathedraal verrassend mooi vond ik die.

We zagen een hele knappe reproductie van het paneel van de Rechtvaardige rechters, recent gemaakt door de Zottegemse kunstenaar Mark Van Crombrugge, die een betere kopie wou maken dan de huidige reproductie uit 1941. De techniek, de afmetingen en de details zijn dezelfde als het origineel en hij schilderde het ook met olieverf op eikenhout.

En dan was het tijd om Het Lam Gods zelf te zien, veilig in een geklimatiseerde glazen box, zo mooi mogelijk uitgelicht en zo opgesteld dat je ook even ‘aan de achterkant’ kan kijken om de ‘buitenzijde’ van het veelluik te zien zonder dat er nog iemand de luiken open of dicht moet klappen.

Het voelde als een vorm van luxe om daar slechts met zes personen te staan (en ja, alle tickets voor die dag waren verkocht, maar door corona liggen de toegelaten bezoekersaantallen een stuk lager dan normaal), zonder groepen buitenlandse toeristen, heel stil en rustig, zalig eigenlijk.

De helderheid van de kleuren was toch wel het eerste wat me opviel. De details van het kunstwerk kan je onmogelijk zien, zelfs wanneer je vlak bij het werk staat. Daarvoor is de rondleiding en de details van een aantal elementen op het schilderij waarover je via het hologram meer uitleg krijgt, een echte meerwaarde. Op zo’n moment besef je gewoon nog meer wat een uitzonderlijk kunstenaar Van Eyck geweest moet zijn en wat een huzarenstukje Het Lam Gods is. Voorwaar een prachtig stuk werelderfgoed waar we trots mogen op zijn.
Op iets meer dan een uur waren we rond maar we hebben oprecht genoten van ons bezoek. Ook Maya, die aanvankelijk beetje kritisch was en niet meteen stond te popelen om mee te gaan, moest toegeven dat ze het best wel interessant vond 😉

Zelf ook zin gekregen om eens een bezoek te brengen? Alle praktische info lees je op: https://www.sintbaafskathedraal.be/nl/lam-gods-ar-tour/